Po rosyjskiej agresji na Ukrainę rynek real estate w Europie Środkowej cechuje zwiększona niepewność

2022-06-04 | 10:09

Wyraźna poprawa nastrojów uczestników rynku nieruchomości w Europie Środkowej, związana z ustępującymi konsekwencjami kryzysu pandemicznego, okazała się być chwilowa. Jak wynika z tegorocznego raportu Real Estate Confidence Survey for Central Europe, przygotowanego przez firmę doradczą Deloitte, rosyjska napaść na Ukrainę spowodowała, że odsetek respondentów przewidujących możliwość zwiększenia aktywności branży spadł między pierwszym a drugim kwartałem tego roku z jednej trzeciej do zaledwie 13 proc. W tym samym czasie aż o 41 p.p., do niemal połowy, wzrosła częstotliwość deklaracji spodziewających się mniejszej liczby zawieranych transakcji.

 

Tegoroczna edycja badania Deloitte Real Estate Confidence Survey została opóźniona przez rosyjską napaść na Ukrainę. Przeprowadzenie dwóch tur ankiety, w styczniu 2022 r. (I kwartał) oraz w kwietniu 2022 r. (II kwartał), pozwoliło ekspertom Deloitte porównać poglądy i opinie uczestników rynku wyrażone w dwóch różnych momentach oraz bliżej przyjrzeć się bieżącym i przewidywanym skutkom trwającego konfliktu zbrojnego na branżę real estate w Europie Środkowej.

- Między dwoma rundami tegorocznego badania oczekiwania interesariuszy rynku nieruchomości w Europie Środkowej dotyczące perspektyw branży uległy znaczącemu pogorszeniu. W związku z wybuchem wojny w Ukrainie nastąpił wzrost pesymizmu deklarowanego przez ankietowanych analogiczny do tego obserwowanego w 2020 r., w związku z pandemią. O ile w pierwszym kwartale tego roku respondenci spodziewali się stabilizacji sytuacji, a ich prognozy były coraz bardziej optymistyczne, o tyle drugi kwartał przyniósł zwiększenie z 10 do 42 proc. odsetka przewidujących spadek ogólnej aktywności rynkowej

– mówi Dominik Stojek, partner, lider zespołu doradztwa nieruchomościowego Deloitte w Polsce.

To oznacza możliwość odwrócenia trendu obserwowanego w minionym roku, kiedy respondenci deklarowali poprawę nastrojów, a rynkowi nieruchomości udało się bardzo wyraźnie odbić, na co dowodem jest osiągnięty w 2021 wolumen inwestycji na rynku CE wynoszący 11 mld euro. Dwa lata wcześniej, w 2019 r. osiągnął on historyczną wartość 14 mld euro, by w 2020 r. w wyniku pandemii obniżyć się do poziomu 9,7 mld euro.

Mniejsza aktywność, mniej transakcji, mniej kredytów – wyższe koszty

W nadchodzących miesiącach stabilizacji aktywności na rynku nieruchomości spodziewa się 45 proc. uczestników badania Deloitte i jest to spadek o 12 p.p. w porównaniu do poprzedniego kwartału. Jednocześnie, z 33 do 13 proc. zmniejszył się też odsetek mówiących o możliwym wzroście aktywności. W Polsce te nastroje są trochę mniej pesymistyczne – 36 proc. respondentów przewiduje spadek aktywności, 46 proc. – że nie ulegnie ona zmianie, a 18 proc., że wzrośnie.

Pogorszeniu uległy też przewidywania dotyczące średniej liczby transakcji. Ich spadku w pierwszym kwartale spodziewało się zaledwie 6 proc. ankietowanych, a w drugim ten odsetek wzrósł aż do 47 proc. W Polsce ta zmiana nie była aż tak wyraźna, ale i tak ponad połowa odpowiedzi (53 proc., wzrost o 37 p.p.) dotyczy możliwości zmniejszenia wolumenu transakcji na krajowym rynku.

Widoczne w badaniu odpowiedzi dotyczące dostępności finansowania dłużnego w Europie Środkowej ewoluowały w ciągu ostatniego roku w podobny sposób, jak te dotyczące klimatu gospodarczego. Po negatywnych odczuciach w 2020 r. i gwałtownej zmianie perspektywy w 2021 r., poglądy respondentów na początku 2022 r. były stabilne i zbliżone do tych sprzed pandemii. W kwietniu tego roku nastąpił jednak wzrost pesymizmu – ponad połowa pytanych spodziewa się pogorszenia dostępności finansowania. W Polsce odsetek ten był jeszcze wyższy i ze względu na szybki wzrost stóp procentowych oraz rosnącą niepewność na rynku sięgnął aż 64 proc.

Dla odpowiedzi ankietowanych z Polski charakterystyczne jest też pesymistyczne nastawienie do kwestii podatkowych. W regionie Europy Środkowej w tym roku 30 proc. uczestników badania ma negatywne zdanie o otoczeniu podatkowym i jest to ocena zbliżona do odpowiedzi z lat ubiegłych. Polscy respondenci są w tym względzie znacznie bardziej zdecydowani – w I kwartale 2022 r. aż 81 proc. przewidywało pogorszenie klimatu podatkowego. Sytuacja nie zmieniła się w II kwartale, kiedy aż 95 proc. osób, które wzięły udział w ankiecie uważało, że ulegnie on pogorszeniu albo się nie zmieni.

O ile uczestnicy badania Deloitte spodziewają się, że dostępność produktów inwestycyjnych wzrośnie lub nie zmieni się na całym rynku CE i w poszczególnych krajach w ciągu najbliższych trzech lat, to wyniki z 2022 roku mimo wszystko są nieco bardziej pesymistyczne niż te z roku wcześniejszego. Prawie 70 proc. badanych uważa, że w nadchodzących trzech latach polski rynek zaoferuje większą lub porównywalną liczbę produktów inwestycyjnych, a około 74 proc. miało takie same oczekiwania wobec całego rynku CE. To odpowiednio o 4 p.p. i 8 p.p. mniej niż w pierwszym kwartale tego roku.

Jak wynika z naszego badania, największym zmartwieniem branży w tym roku może stać się wzrost kosztów budowy, powodując prognozowany przez zdecydowaną większość respondentów spadek opłacalności inwestycji. W drugim kwartale tego roku tak uważa aż 91 proc. deweloperów – ponad dwukrotnie więcej niż w pierwszych trzech miesiącach bieżącego roku. Nowością jest też wzrost zainteresowania projektami handlowymi. Spodziewane ożywienie w handlu detalicznym powoduje, że w nadchodzących miesiącach coraz więcej przedstawicieli branży deklaruje koncentrację na tym sektorze – mówi Sylwia Zychewicz, Senior Manager w Dziale Doradztwa Nieruchomościowego Deloitte.

Jak wynika z naszego badania, największym zmartwieniem branży w tym roku może stać się wzrost kosztów budowy, powodując prognozowany przez zdecydowaną większość respondentów spadek opłacalności inwestycji. W drugim kwartale tego roku tak uważa aż 91 proc. deweloperów – ponad dwukrotnie więcej niż w pierwszych trzech miesiącach bieżącego roku. Nowością jest też wzrost zainteresowania projektami handlowymi. Spodziewane ożywienie w handlu detalicznym powoduje, że w nadchodzących miesiącach coraz więcej przedstawicieli branży deklaruje koncentrację na tym sektorze

– mówi Sylwia Zychewicz, Senior Manager w Dziale Doradztwa Nieruchomościowego Deloitte.

Wojenna perspektywa zmienia krajobraz rynku real estate

Jak wynika z badania Deloitte, konsekwencje wojny w Ukrainie są widoczne w nastrojach głównych grup interesariuszy rynku real estate w Europie Środkowej. Z tego powodu zmianę swoich strategii biznesowych na ten rok zapowiada niemal połowa deweloperów i wyraźnie mniej, bo tylko co trzeci inwestor z tej branży.

I jedni, i drudzy spodziewają się też konieczności mierzenia się z długoterminowymi skutkami rosyjskiej agresji i jej znaczącym wpływem na całe gospodarki regionu CE – tak przewiduje ponad połowa pytanych, a na konsekwencje w krótszej perspektywie czasowej wskazuje jedna trzecia ankietowanych z pierwszej grupy i aż 44 proc. z drugiej.

Między poszczególnymi uczestnikami rynku widać też różnice w ocenie segmentów biznesu nieruchomościowego najbardziej odczuwających obecny kryzys. Deweloperzy w badaniu najczęściej wskazywali budownictwo mieszkaniowe oraz najem instytucjonalny – tak wyglądało 41 proc. odpowiedzi, inwestorzy w 28 proc. przypadków wymieniali część przemysłową, a wśród doradców najpowszechniejsza odpowiedź, 35 proc., dotyczy segmentu hotelowego.

O badaniu

Badanie Deloitte Real Estate Confidence Survey dla Europy Środkowej jest publikowane corocznie. Jego obecna, czwarta edycja, ponownie odbyła się w dwóch turach: na przełomie grudnia 2021 i stycznia 2022 oraz w kwietniu 2022, co wiązało się z rosyjską agresją na Ukrainę. Ta druga runda zawierała dodatkowe pytania dotyczące wpływu trwającego konfliktu zbrojnego na rynek nieruchomości w Europie Środkowej. W badaniu wzięli udział członkowie zarządów, menadżerowie i specjaliści z zakresu rynku nieruchomości operujący przede wszystkim w Polsce, Czechach, na Węgrzech i w Rumunii, a także na terenie całej Europy Środkowej. Kwestionariusz składał się z dwóch części. Pierwsza skupiała się na opiniach respondentów dotyczących poszczególnych aspektów ogólnych warunków ekonomicznych w Europie Środkowej w 2022 r. Druga dotyczyła indywidualnych perspektyw biznesowych każdego uczestnika.

Tagi: Deloitte Dominik Stojek Raport Sylwia Zychewicz
Oceń artykuł:

Fot: Fotolia Źródło: Deloitte

Po rosyjskiej agresji na Ukrainę rynek real estate w Europie Środkowej cechuje zwiększona niepewność

Polityka Prywatności
  1. Serwis nie zbiera w sposób automatyczny żadnych informacji, z wyjątkiem informacji zawartych w plikach cookies.
  2. Pliki cookies (tzw. „ciasteczka”) stanowią dane informatyczne, w szczególności pliki tekstowe, które przechowywane są w urządzeniu końcowym Użytkownika Serwisu i przeznaczone są do korzystania ze stron internetowych Serwisu. Cookies zazwyczaj zawierają nazwę strony internetowej, z której pochodzą, czas przechowywania ich na urządzeniu końcowym oraz unikalny numer.
  3. Podmiotem zamieszczającym na urządzeniu końcowym Użytkownika Serwisu pliki cookies oraz uzyskującym do nich dostęp jest operator Serwisu.
  4. Pliki cookies wykorzystywane są w celu:
  5. dostosowania zawartości stron internetowych Serwisu do preferencji Użytkownika oraz optymalizacji korzystania ze stron internetowych; w szczególności pliki te pozwalają rozpoznać urządzenie Użytkownika Serwisu i odpowiednio wyświetlić stronę internetową, dostosowaną do jego indywidualnych potrzeb;
  6. tworzenia statystyk, które pomagają zrozumieć, w jaki sposób Użytkownicy Serwisu korzystają ze stron internetowych, co umożliwia ulepszanie ich struktury i zawartości;
  7. utrzymanie sesji Użytkownika Serwisu (po zalogowaniu), dzięki której Użytkownik nie musi na każdej podstronie Serwisu ponownie wpisywać loginu i hasła;
  8. W ramach Serwisu stosowane są następujące rodzaje plików cookies:
  9. „niezbędne” pliki cookies, umożliwiające korzystanie z usług dostępnych w ramach Serwisu, np. uwierzytelniające pliki cookies wykorzystywane do usług wymagających uwierzytelniania w ramach Serwisu;
  10. pliki cookies służące do zapewnienia bezpieczeństwa, np. wykorzystywane do wykrywania nadużyć w zakresie uwierzytelniania w ramach Serwisu;
  11. „wydajnościowe” pliki cookies, umożliwiające zbieranie informacji o sposobie korzystania ze stron internetowych Serwisu;
  12. „funkcjonalne” pliki cookies, umożliwiające „zapamiętanie” wybranych przez Użytkownika ustawień i personalizację interfejsu Użytkownika, np. w zakresie wybranego języka lub regionu, z którego pochodzi Użytkownik, rozmiaru czcionki, wyglądu strony internetowej itp.;
  13. „reklamowe” pliki cookies, umożliwiające dostarczanie Użytkownikom treści reklamowych bardziej dostosowanych do ich zainteresowań.
  14. W wielu przypadkach oprogramowanie służące do przeglądania stron internetowych (przeglądarka internetowa) domyślnie dopuszcza przechowywanie plików cookies w urządzeniu końcowym Użytkownika. Użytkownicy Serwisu mogą dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących plików cookies. Ustawienia te mogą zostać zmienione w szczególności w taki sposób, aby blokować automatyczną obsługę plików cookies w ustawieniach przeglądarki internetowej bądź informować o ich każdorazowym zamieszczeniu w urządzeniu Użytkownika Serwisu. Szczegółowe informacje o możliwości i sposobach obsługi plików cookies dostępne są w ustawieniach oprogramowania (przeglądarki internetowej).
  15. Operator Serwisu informuje, że ograniczenia stosowania plików cookies mogą wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronach internetowych Serwisu.
  16. Pliki cookies zamieszczane w urządzeniu końcowym Użytkownika Serwisu i wykorzystywane mogą być również przez współpracujących z operatorem Serwisu reklamodawców oraz partnerów.
  17. Więcej informacji na temat plików cookies znajdziesz pod adresem http://wszystkoociasteczkach.pl/ lub w sekcji „Pomoc” w menu przeglądarki internetowej.