Sytuacja na każdym z rynków nie tyle determinowana była przez samą pandemię, co decyzje poszczególnych rządów w kontekście lockdown’ów, czy wprowadzanych ograniczeń, szczególnie w sektorze nieruchomości handlowych. W przypadku Polski, decyzje te były najsurowsze, głównie ze względu na obciążenie inwestorów i właścicieli obiektów niemalże całkowitymi kosztami zamknięć. Niemniej jednak wspieraliśmy naszych najemców w czasie lockdown'u oraz w fazie ponownego otwarcia, starając się jednocześnie równoważyć interesy, np. poprzez przedłużanie istniejących umów. Pandemia w końcu się zakończy, chociaż aktualnie nikt nie jest w stanie podać konkretnej daty. Z naszej perspektywy, zawarliśmy silne partnerstwo z naszymi najemcami retailowymi i będziemy ciężko pracować, aby jak najszybciej osiągnąć poziomy sprzed COVID-19. By ten cel osiągnąć, tym bardziej liczyć będą się relacje pomiędzy poszczególnymi uczestnikami rynku.
Już w przeszłości byliśmy świadkami kryzysów. Bardzo ważne są w tym przypadku bliskie kontakty z klientami. Aspekt ten jest częścią DNA naszej firmy, dzięki czemu mogliśmy działać szybko i reagować na zmiany w naszym środowisku operacyjnym. Oczywiście wymagało to wiele pracy ze strony naszego działu zarządzania aktywami, ale właśnie komunikacja ze wszystkimi stronami była jednym z najważniejszych czynników naszego sukcesu. W trakcie wypracowywania rozwiązań posiłkowaliśmy się także dostępnymi aktualnie danymi, jak statystyki obrotów i częstotliwość odwiedzin w sklepach.
To prawda. Okazało się, że skupienie na efektywnych kosztowo, a tym samym stosunkowo odpornych na kryzys konceptach handlowych, opłaca się. Parki handlowe - często w przeszłości postrzegane jako „słabsze” siostry centrów handlowych okazały się „gwiazdami” branży handlowej. Koncept ten bowiem bardzo dobrze przyjął się w bieżącym czasie, co potwierdzają wyniki we wszystkich naszych STOP SHOP-ach. Patrząc z perspektywy całej grupy, marka STOP SHOP odnotowała w ostatnim czasie silne wzrosty odwiedzalności. Dzięki czemu, do momentu drugiego zamknięcia handlu, byliśmy na poziomie sprzed kryzysu.
Przede wszystkim idąc na zakupy do parku handlowego ma się większe poczucie bezpieczeństwa - głównie ze względu na brak części wspólnych i bezpośredni dostęp do sklepów z parkingu. Poza tym oferta parków handlowych, czyli głównie produkty pierwszej potrzeby, wpływa bardzo mocno na rosnącą nieprzerwanie w ostatnich miesiącach popularność tego formatu handlowego.
Tak się dzieje ze względu na wysokie nasycenie handlem obszarów bardziej zaludnionych. Inwestorzy, którzy nadal chcą rozwijać się w tym sektorze poprzez działania deweloperskie, muszą szukać na mapie miejsc z potencjałem i dopasować do niego odpowiedni format, o odpowiedniej wielkości. Nie sztuką bowiem postawić nieruchomość. Wyzwaniem jest wybudowanie jej w takim miejscu, by zainteresować nią najemców i skomercjalizować w 100% jeszcze przed oficjalnym otwarciem, co jest już rzadkością na naszym rynku. Takie cele stawiamy sobie my, decydując o przyszłych projektach.
Tenant mix w przypadku parków handlowych obejmuje najczęściej tych, którzy oferują produkty tzw. pierwszej potrzeby. Bardzo często zdarza się, że o nowych lokalizacjach rozmawiamy z najemcami, którzy już mają otwarte swoje sklepy w innych STOP SHOP-ach, doskonale znają markę, czy to w ujęciu krajowym czy wręcz międzynarodowym. Wiedzą z czym się kojarzy. To zdecydowanie ułatwia nam cały proces komercjalizacji i pozwala otwierać projekty w pełni wynajęte, jak chociaż przy okazji ostatniego naszego STOP SHOP-u w Siedlcach. Co więcej, nasz projekt w Siedlcach jest również doskonałym przykładem na to, że ten koncept handlowy ewoluuje i potrafi skłonić do siebie marki, które dotąd w parkach handlowych nie wynajmowały powierzchni.
Postulujemy, aby stało się to jak najszybciej. Wszyscy z branży handlowej mówimy jednym głosem w kontekście całkowitego przywrócenia handlu w niedzielę. Taka decyzja nie tylko pozwoliłaby zacząć odrabiać straty przez najemców i wynajmujących wywołane wcześniejszymi zamknięciami, ale dodatkowo jeszcze bardziej poprawiłaby bezpieczeństwo zakupów, gdyż w tym scenariuszu odwiedzalność obiektów przez klientów rozproszyłaby się na siedem dni w tygodniu, zamiast na sześć.
Liczymy, że tak sie stanie jak najprędzej. Cieszymy się, że polski rząd spojrzał przychylnym okiem na nasz sektor i pozwolił na ponowne otwarcie obiektów. Kolejnym krokiem byłoby właśnie otwarcie w niedziele, przy zachowaniu wszelkich rygorystycznych wytycznych związanych z bezpieczeństwem osób przebywających na terenie centrum, o których mowa była w rozporządzeniu rządowym, a które my, w przypadku naszych centrów handlowych VIVO! czy parków handlowych STOP SHOP, spełnialiśmy już wcześniej.
Już w marcu oficjalnie wyraziliśmy niepokój i sprzeciw wobec propozycji zmian legislacyjnych związanych z wprowadzonym stanem pandemii, w szczególności wobec propozycji całkowitego zwolnienia z czynszów w tym okresie. W naszym przekonaniu takie działanie było zbyt daleko idącą ingerencją państwa w wypracowane stosunki pomiędzy wynajmującym a najemcami. Tak jak każdy odpowiedzialny właściciel obiektów handlowych, czy to w przypadku naszych centrów handlowych VIVO! czy retail parków STOP SHOP, robimy wszystko, aby zapewnić maksymalne bezpieczeństwo w trakcie zakupów. Jest to bowiem coś, co leży w naszym ogólnorozumianym, własnym interesie. Poczynione w tym zakresie inwestycje, jak również ogrom pracy włożonej w stworzenie i egzekwowanie wszelakich procedur bezpieczeństwa, czynią, w naszym przekonaniu, przebywanie w centrum handlowym, bezpiecznym. Naszym aktualnym postulatem, którego oczekiwalibyśmy od rządu, jest już wspomniane wznowienie handlu w niedziele, co leży w interesie wszystkich uczestników rynku.
Zmieniliśmy o 180 stopni komunikację marketingową, którą kierujemy do naszych klientów. Aktualnie to nie czas na pokazywanie szczęśliwych, beztroskich ludzi na bilboardach promujących dany obiekt, czy w kampanii internetowej. Od maja, czyli od otwarcia centrów handlowych po pierwszym lockdown’ie, koncentrujemy się na komunikowaniu bezpiecznych zakupów. Strategia ta jest wynikiem nie tylko zleconych przez nas badań, ale też własnych przemyśleń. Została ona wdrożona nie tylko w Polsce, ale na wszystkich rynkach, na których jesteśmy obecni z naszym nieruchomościami handlowymi. Ponadto z punktu widzenia portfela handlowego naszej firmy, mamy nieco szersze spojrzenie, bo w jego skład wchodzą zarówno parki handlowe STOP SHOP, jak i centra handlowe VIVO! Te dwa formaty handlowe przeszły nieco inną drogę po pierwszym zamknięciu. O ile parki handlowe relatywnie szybko „wyszły na prostą”, o tyle w przypadku centrów handlowych wskaźniki odwiedzalności rosły wolniej, stąd intensywna strategia komunikacji oparta na bezpieczeństwie jest w tym przypadku szczególnie ważna.
Zdecydowanie będziemy mieli do czynienia ze zmianami w tym sektorze. Wydaje się, że większą rolę odegra utrzymywanie dystansu i ogólnorozumiane bezpieczeństwo. Na pewno w pierwszej fazie po pandemii zachowania klientów będę nadal skupiały się na aspekcie stricte zakupowym, mniej rozrywkowym. Aby odbudować sektor potrzebna będzie wola współpracy, nie tylko na poziomie najemca - wynajmujący, ale przede wszystkim całego sektora, z decydentami rządowymi włącznie. To bowiem w dużej mierze od nich zależy kondycja całej branży, która bądź co bądź generuje 15% rocznego PKB. Dobrym przykładem takiej konstruktywnej współpracy była wydana pod koniec listopada decyzja o ponownym otwarciu centrów handlowych.
Zgadza się. W tym roku, w środku pandemii otworzyliśmy największy w naszym portfelu w Polsce park handlowy STOP SHOP Siedlce, z 23 najemcami na łącznie nieco ponad 14.000 m kw. Mimo tych niefortunnych okoliczności otwarcia, już w pierwszym tygodniu po uwolnieniu handlu, tj. od 4 maja, obiekt ten zanotował odwiedzalność na poziomie 44.000 klientów. W kolejnych tygodniach wskaźnik ten rósł. W całym maju i czerwcu nasz park handlowy odwiedziło niemal 600.000 klientów, lipcu i sierpniu 660.000, a w samym wrześniu 320.000, bijąc absolutne rekordy w tym względzie dla całego portfela STOP SHOP w Polsce, również biorąc pod uwagę czas przed COVID-19. W kontekście dalszego rozwoju marki przymierzamy się do realizacji kolejnego projektu tego typu w Zielonej Górze, gdzie właśnie otrzymaliśmy pozwolenie na budowę. Rozważamy także kolejne lokalizacje tak, by w przyszłości parki handlowe STOP SHOP oplotły mapę Polski niczym pajęczyna, zgodnie z filozofią: silna marka musi być powtarzalna i widoczna.
E-commerce a handel tradycyjny można porównać do home office vs. praca tradycyjna z biura. I e-commerce, i praca zdalna były już obecne i funkcjonowały mocno przed pandemią. Ludzie z optymizmem przyjęli pracę zdalną, by po kilku tygodniach stwierdzić, że brakuje im relacji międzyludzkich i jednak „fajnie pracować razem”, bo nawet najlepszy system wideokonferencji nie zapewni tego, co daje kontakt z człowiekiem na żywo. Tak samo z czasem zatęsknimy za tradycyjnymi zakupami, kiedy to można wybrać się z przyjaciółką na shopping, a przy okazji poplotkować przy kawie. Tego e-commerce nie daje. Stąd w naszym przekonaniu, moda na tradycyjne zakupy wróci, przy czym e-commerce też będzie utrzymywał swoje wzrosty, gdyż te zjawiska są względem siebie komplementarne.
Nie oszukujmy się, trudno znaleźć plusy związane z pandemią w kontekście stricte biznesowym. Plusy można dostrzec, ale w kontekście ludzkim, psychologicznym, co być może w długim terminie przełoży się na świat biznesu. Świat zwolnił, a my razem z nim. Zaczęliśmy się bardziej słuchać, zwracać na siebie większą uwagę, wykazywać empatię względem drugiego człowieka. Obyśmy pielęgnowali te cechy w sobie, ponieważ wpływają one nie tylko na to jakimi jesteśmy ludźmi, a także na to, jak prowadzimy nasz biznes.
Dziękuję.
