Nadmiar barw, dźwięków czy zapachów – to kilka z czynników, które powodują, że aż 53% osób ze spektrum autyzmu uznaje galerie handlowe za miejsca, w których pobyt wiąże się z ogromnym stresem. Nauczyliśmy się już dostosowywać obiekty przestrzeni publicznych do potrzeb osób z ograniczoną mobilnością, jednak problem zwiększenia komfortu pobytu w takich miejscach osób z ASD cały czas jest aktualny. Innowacyjne na skalę europejską rozwiązanie w tym zakresie wprowadza Apsys Polska, realizując projekt CSR „Spektrum Zrozumienia”, którego celem jest zwiększenie dostępności obiektów handlowych.
Nowoczesność przestrzeni publicznych, w tym centrów handlowych, określamy m.in. przez ich dostępność. Rynek nieruchomości komercyjnych w ostatnich latach nie szczędził nakładów na inwestycje, które przyczyniały się do usunięcie barier architektonicznych dla osób z ograniczoną mobilnością. Rosnąca wiedza na temat potrzeb grup dotychczas wykluczonych i coraz większa wrażliwość społeczna zmusza deweloperów i zarządców obiektów handlowych do redefiniowania pojęcia barier i szerszego spojrzenia na to, co może uniemożliwiać komfortowe korzystanie z obiektów usługowych.
Dziś dla nowoczesnych firm działających na rynku nieruchomości komercyjnych dbanie o potrzeby osób z niepełnosprawnością to działania standardowe. Każdy z takich obiektów posiada między innymi podjazdy, automatycznie otwierane drzwi, windy, dostosowane toalety. Starsze obiekty, które nie były dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, są przebudowywane i modernizowane tak, by podążać za duchem czasu i nie ustępować młodszej konkurencji, która planuje je jeszcze przed oficjalnym otwarciem.
Jednym z wiodących przykładów dostosowania obiektu użyteczności publicznej jest centrum handlowe Posnania – największy obiekt handlowo – usługowo – rozrywkowy w Wielkopolsce.
- Obiekty przestrzeni publicznej obecnie muszą być przestrzenią dla wszystkich - wolną od wszelkich wykluczeń, barier i ograniczeń. W Posnanii, jeszcze przed otwarciem obiektu, przeprowadziliśmy audyt dostępności i przyjazności dla osób ze specjalnymi potrzebami. Aby im sprostać, oprócz oczywistych rozwiązań architektonicznych wprowadziliśmy szereg usług, które pomagają klientom z ograniczoną mobilnością w codziennych zakupach. Wśród nich jest między innymi asystent osoby niepełnosprawnej czy wózki inwalidzkie, które łatwo można w Posnanii wypożyczyć. Alejki w centrum zostały zaprojektowane tak, aby zapewnić wszystkim klientom swobodę przemieszczania się. Potrzebę wprowadzania takich rozwiązań potwierdza m.in. docenienie tego projektu w konkursie „Lider dostępności” objętym patronatem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej
– mówi Marek Ćwiek - Dyrektor Posnanii.
Innowacyjny program
Ograniczenia w dostępności przestrzeni publicznej to jednak nie tylko przeszkody architektoniczne. To także bariery związane z ilością bodźców charakterystycznych dla tych miejsc, np. migocące światła, ruchome obrazy, głośne dźwięki i hałasy czy intensywne zapachy, które są kluczową przeszkodą dla osób z nadwrażliwością sensoryczną, np. dla osób ze spektrum autyzmu. Likwidowanie tych barier nie wymaga dużych nakładów finansowych, a jedynie chęci wprowadzenia zmian i otwartości na odmienne potrzeby. Po raz pierwszy problem ten dostrzegła firma Apsys Polska – jeden z wiodących zarządców obiektów handlowych w Polsce, która rozszerzyła pojęcie barier tworząc program „Spektrum Zrozumienia”. Pierwsza jego faza w całości poświęcona jest adaptacji obiektów handlowych do potrzeb osób ze spektrum autyzmu. Program jest opracowywany i wdrażany we współpracy z ekspertami - fundacjami pracującymi z osobami z ASD i ich opiekunami. Zakłada on wprowadzenie udogodnień poprawiających dostępność centrów handlowych dla tej grupy, z uwzględnieniem ich specyficznych potrzeb sensorycznych i emocjonalnych oraz podniesienie świadomości i wiedzy na temat spektrum autyzmu.
- Centra handlowe to miejsca, które dostarczają ponadprzeciętnej ilości bodźców. Tłumy klientów, kolorowe wystawy, reklamy, odmienna muzyka w każdym salonie, ostre światła sklepów czy silne zapachy z perfumerii. Dla osób autystycznych to zbyt wiele. Reagując na potrzeby tej grupy, zdecydowaliśmy się na wdrożenie programu “Spektrum Zrozumienia”, który ma na celu wprowadzenie do zarządzanych przez nas centrów handlowych konkretnych udogodnień dla osób z ASD, a także edukację zarówno pracowników, jak i klientów na temat zachowania i potrzeb osób ze spektrum autyzmu
- mówi Agnieszka Tomczak – Tuzińska dyrektor marketingu Apsys Polska.
Pilotażowe wdrożenie programu miało miejsce w Galerii Katowickiej. Niemałą rolę odegrało tu otwarte podejście i zrozumienie przedstawiciela właściciela obiektu, firmy Savills Investment Management, który aktywnie wspierał działania zarządcy w tym obszarze. Wdrożone w ramach projektu rozwiązania takie jak pokój wyciszenia, ciche godziny, szkolenia dla pracowników sklepów i obiektu, odbierane są bardzo pozytywnie przez klientów Galerii Katowickiej, a program został dostrzeżony i doceniony na arenie międzynarodowej i krajowej. Program „Katowicka dla autyzmu” został nagrodzony w europejskich i krajowych konkursach wyróżniających najbardziej wartościowe, innowacyjne i skuteczne działania CSR.
Apsys Polska, po wdrożeniu projektu pilotażowego podjął decyzję o jego rozszerzeniu na inne obiekty handlowe. Do końca 2021 roku programem „Spektrum Zrozumienia” ma zostać objęte 80% obiektów handlowych zarządzanych przez organizację.
- Projekt realizowany przez Apsys Polska i wdrożony w Galerii Katowickiej to pierwsza taka inicjatywa w Polsce, która wprowadza konkretny, wieloaspektowy system udogodnień dla osób ze spektrum autyzmu. Udogodnieniom tym towarzyszą działania edukacyjne i informacyjne, które pozwalają zrozumieć ich cel najemcom obiektów oraz społeczeństwu - mówi Katarzyna Niemotko z Regionalnego Ośrodka Metodyczno-Edukacyjnego Metis w Katowicach - partnera merytorycznego programu „Katowicka dla Autyzmu”.
- Ważne, aby dostrzegać potrzeby osób w spektrum autyzmu i wprowadzać rozwiązania, które zwiększą dostępność obiektów i podniosą komfort pobytu w galeriach handlowych. Mamy gorącą nadzieję, że w ślad za nim pójdą inne firmy i instytucje, które nie tylko zauważą potrzeby osób ze spektrum autyzmu, ale także wyjdą im naprzeciw – dodaje Anita Wieloch z ROM-E Metis w Katowicach, pomysłodawczyni kampanii „Autyzm. Codzienność… Od Z jak Zrozum do A jak Akceptuj.”
Czym jest autyzm.
Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym objawiającym się odmiennym, indywidualnym sposobem rozwoju i tym samym nieco odmiennym funkcjonowaniem. U osób ze spektrum autyzmu może występować nadwrażliwość na bodźce np. na dźwięki, światło, zapachy, co może stanowić utrudnienie w codzienności. Problem stanowić może również komunikacja, relacje społeczne. Przyczyny autyzmu wciąż nie są dobrze poznane, jednak coraz skuteczniej potrafimy autyzm rozpoznać i zdiagnozować – już na etapie wczesnodziecięcym. I choć dzięki skutecznej pracy specjalistów, stowarzyszeń oraz organizacji działających na rzecz osób ze spektrum autyzmu zwiększa się dostępność do informacji na jego temat, to wiedza społeczeństwa wciąż nie jest wystarczająca, co przekłada się na brak zrozumienia, a co za tym idzie brak akceptacji.
Autyzm nie wiąże się z żadną odmienną fizycznością i nie jest widoczny „na pierwszy rzut oka”. Czasem osoby z ASD mogą zachowywać się nietypowo co jest reakcją np. na nadmiar bodźców powodujących dyskomfort. Opublikowany przez Fundację JiM raport pokazuje, że osoby te za miejsca najtrudniejsze do funkcjonowania uważają przestrzenie publiczne tj. restauracje i kawiarnie (56%), galerie handlowe (53%) oraz sklepy (40%). Co więcej, ponad połowa badanych wskazała, że w miejscach tych inne osoby zachowują się wobec nich nieprzychylnie i ponad 20% respondentów w ogóle unika wychodzenia do takich placówek. Problemem jest zarówno niewiedza społeczeństwa na temat zaburzenia, jak i niedostosowanie przestrzeni publicznych.
Jak uzmysłowić społeczeństwu, że osoby ze spektrum autyzmu mają odmienne potrzeby? Odpowiedzi udzielili sami ankietowani w przytoczonym raporcie, wskazując konieczność edukacji i organizacji szkoleń dla osób, które mają styczność z ASD, redukcji bodźców w przestrzeniach publicznych i usprawnienia architektoniczne.
W ramach projektu „Spektrum Zrozumienia” realizowanego przez Apsys Polska, w wybrane godziny i dni tygodnia organizowane są „ciche godziny”, w których wyciszona jest muzyka w galerii. Dodatkowo, stworzony został minimalistycznie urządzony, odizolowany od dźwięków „pokój wyciszenia”, do którego drogę wskazuje aplikacja mobilna i oznakowanie kierunkowe w Galerii. Wprowadzane są też dodatkowe oznakowania i specjalne tablice z alternatywnymi kodami komunikacji. Kluczowe dla powodzenia projektu jest zaangażowanie do współpracy poszczególnych sklepów, których obsługa zobowiązała się przyciszyć muzykę i przygasić oświetlenie, jeśli tylko w salonie pojawi się osoba wymagająca ograniczenia ilości bodźców. Przeprowadzane są szkolenia dla osób pracujących bezpośrednio z klientami, pracowników ochrony czy serwisu sprzątającego, obejmujące rozpoznawanie osób ze spektrum autyzmu i udzielanie im wsparcia. Edukacja klientów przybiera rozmaite i nowoczesne formy - organizowane są warsztaty edukacyjne z rodzicami dzieci ze spektrum, spektakle teatralne prezentujące ich świat czy projekcje innowacyjnej produkcji VR (virtual reality), która przybliża optykę osób z ASD i ich doświadczenia w przestrzeniach publicznych. Program „Spektrum Zrozumienia” został przygotowany tak, aby można go było zaadaptować do obiektów handlowych każdego typu – zarówno dużych, wielkomiejskich galerii, jak i osiedlowych centrów handlowych.
- Realizacja projektu „Spektrum zrozumienia” ma na celu nie tylko możliwie najlepsze zabezpieczenie komfortu osób ze spektrum autyzmu, ale też kreowanie nowych trendów. Mamy świadomość, że nie uda nam się zmienić całego świata, ale mamy realny wpływ na zmianę tej części, za którą ponosimy odpowiedzialność. Mamy nadzieję, że już niebawem takie miejsca nie będą innowacją, a codziennością – dodaje Agnieszka Tomczak – Tuzińska.
