Ten rok na rynku pracy będzie zdecydowanie inny i o wiele trudniejszy niż 2019. To kwestia bezdyskusyjna. Nikt nie jest w stanie powiedzieć jednak, jak bardzo będzie on trudny. Nie można tego określić zwłaszcza, gdy sytuacja zmienia się z dnia na dzień, a epidemia nie zwiększa może tempa, ale też nie ma jeszcze konkretnych planów i decyzji co do tak zwanego „odmrażania gospodarki” - mówi Marek Wróbel, Partner Zarządzający, Optiveum sp. z o.o.
Plan powrotu do sytuacji sprzed połowy marca jest bardzo potrzebny wszystkim sektorom, jednak najbardziej tym, których obostrzenia w działalności dotknęły jako pierwsze i w sposób natychmiastowy. Mówimy oczywiście o handlu – zwłaszcza w galeriach handlowych, o hotelarstwie, gastronomii i turystyce.
Regres epidemiczny
Konieczność zamknięcia z dnia na dzień swoich sklepów i lokali dotknęła setki tysięcy właścicieli firm i bezpośrednio również ich pracowników. Szacuje się, że w Polsce w handlu pracuje ponad dwa miliony osób. Nie wszyscy musieli zawiesić działalność, jednak spora część była do tego zmuszona poprzez rozporządzenia rządowe, bądź zdecydowali się nie otwierać lokali z troski o zdrowie własne i swoich pracowników.
Powstaje więc pytanie, co stanie się z pracownikami, których pracodawcy pozbawieni zostali przychodów? Z naszych obserwacji wynika, że niestety duża część właścicieli sklepów czy lokali zdecydowała się w sposób natychmiastowy złożyć wypowiedzenia swoim pracownikom, a zwłaszcza tym osobom, z którymi łączyła ich umowa cywilno-prawna, czyli najczęściej umowa zlecenie. Dobrą informacją jest to, tak przynajmniej wynika z zapowiedzi rządowych, że pomoc określona w tzw. tarczy antykryzysowej obejmować ma również te osoby. Niemniej jednak stopa bezrobocia w Polsce najprawdopodobniej wzrośnie. W czarnych scenariuszach mówi się o tym, że nawet 14-16% osób zawodowo czynnych może zarejestrować się jako bezrobotni poszukujący pracy. Pamiętajmy jednak, że jeszcze w lutym zanotowaliśmy rekordowo niskie bezrobocie na poziomie 5,5%, a borykaliśmy się z jednym z najtrudniejszych okresów w zdobywaniu pracowników.
Badania opublikowane przez Polskie Forum HR z 7 kwietnia 2020 r. wskazują na to, że aż 26% respondentów w Polsce ryzyko utraty pracy ocenia jako duże. To najwyższa wartość od dziesięciu lat. Największą obawę o utratę pracy deklarują kobiety, jak i osoby w wieku 18-29 lat. Jest to o tyle ciekawe, że ta grupa wiekowa powinna móc znaleźć pracę najłatwiej. Dodajmy również, że są to badania nastrojów przeprowadzane w pierwszych tygodniach epidemii, co również mogło wpłynąć na odpowiedzi respondentów. Badania te nie opierają się na konkretnych danych, gdyż nie ma jeszcze informacji z wiarygodnych źródeł, czyli urzędów pracy, jak wiele osób zarejestrowało się jako poszukujące nowego zatrudnienia. Co więcej, w momencie pisania artykułu nie minął jeszcze nawet pełen miesiąc obowiązywania restrykcji. Pracodawcy więc albo jeszcze nie zdecydowali się na rozwiązanie umów, albo pracownicy nie byli jeszcze w urzędzie pracy.
Skoki bezrobocia
W Polsce, w odróżnieniu od na przykład Stanów Zjednoczonych, nie podaje się z taką częstotliwością danych dotyczących bezrobocia. Przypomnijmy, że w USA bezrobocie wzrosło o 0,9 punktu procentowego na przestrzeni miesiąca, a ostatni tak gwałtowny skok notowany był w 1975 r. Jednakże, podobnie jak w naszym kraju, również i tam bezrobocie w lutym osiągało rekordowo niskie wartości. W USA – było to 4,4%, najniższe od 50 lat.
Te skoki bezrobocia notowane w krajach, takich jak Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania zauważalne są natychmiast, również dlatego, że ogromna liczba pracowników zatrudniana tam jest na umowy z bardzo krótkimi okresami wypowiedzeń lub nawet takie, które można wypowiedzieć z dnia na dzień.
Jaka więc będzie przyszłość rynku pracy, a zwłaszcza branży handlowej w najbliższych miesiącach, zależeć będzie od wielu czynników. Pierwszy i najważniejszy to tempo spowalniania epidemii, a co za tym idzie, złagodzenie restrykcji w przypadku galerii handlowych. Może się jednak zdarzyć, że w sytuacji, kiedy galerie zostaną oficjalnie otwarte, to zachowania zakupowe klientów przynajmniej tymczasowo się zmienią. Można się spodziewać, że jakaś część klientów w obawie o własne zdrowie, nie zdecyduje sią na zakupy w dużym centrum handlowym, wybierając sklepy mniejsze, gdzie może spotkać mniejszą liczbę osób.
To zaś może spowodować, że sklepy nie będą potrzebować pełnej obsługi czy też nie będzie ich na to stać, gdyż obroty dalekie będą od tych sprzed epidemii. Z pomocą może tu przyjść praca tymczasowa, która w Polsce nie jest szeroko wykorzystywana w handlu. Wynika to bowiem z niechęci agencji pracy tymczasowej do brania odpowiedzialności materialnej za pracowników, których delegują do swoich klientów, tak zwanych pracodawców użytkowników. Dotyczy to zwłaszcza osób pracujących na kasach i obracających gotówką. Niechęć ta wynika nie tylko z faktycznego braku kontroli nad osobą pracującą na kasie, gdyż nadzór nad pracą pracownika tymczasowego leży – z mocy prawa – w gestii pracodawcy użytkownika. Problematyczne jest również ubezpieczenie się – jako agencja od odpowiedzialności cywilnej w zakresie obrotu gotówką.
Prognozy obarczone ryzykiem
Pamiętajmy jednak, że praca tymczasowa to legalny i bardzo dobrze określony w polskim prawie sposób na niedobory pracowników w okresach wzmożonych potrzeb, jak również w czasie niepewności o nasz biznes. Zwróćmy również uwagę, że jeszcze kilka tygodni temu nawet dwa miliony pracowników spoza granicy (głównie z Ukrainy) wspomagało nasz rynek pracy w czasach niedoboru kadr. Wiele z tych osób wyjechało, chcąc w trudnym okresie epidemii być z rodzinami we własnym kraju. Może się zdarzyć, że część z nich nie będzie chciała lub mogła do Polski wrócić z racji obostrzeń w ruchu granicznym, które zapewne szybko nie zostaną zniesione.
Miejmy nadzieję, że większość z ich miejsc pracy pozostanie i będą mogli z nich skorzystać rodzimi pracownicy. Jednakże prognozowanie w połowie kwietnia i w środku epidemii, jak sytuacja na rynku pracy rozwinie się w pozostałych miesiącach obarczone jest ogromnym ryzykiem błędu. Zwróćmy uwagę jednak, że Polska to kraj 38-milionowy, z dużym popytem i konsumpcją wewnętrzną. To bardzo pomogło podczas kryzysu w 2009 r., kiedy to w odróżnieniu od całej Europy nie zanotowaliśmy spadku PKB poniżej zera. Poza tym w sytuację epidemii wchodziliśmy z dużym niedoborem sił kadrowych i praktycznie nieistniejącym bezrobociem, podczas gdy w końcówce 2009 bezrobocie wynosiło około 12%.
Jest zatem szansa, że przez ten trudny czas przejdziemy w sposób możliwie łagodny. Jednak na prawdziwy efekt na rynku pracy wynikający z minimum kilkutygodniowego przestoju również w handlu poczekać trzeba będzie jeszcze kilka miesięcy w nadziei, że klienci wrócą a obroty osiągną wartości przynajmniej pozwalające na zachowanie większości miejsc pracy.
